Türkiye, kamu-özel sektör iş birliği (KÖİ) ile yapılan köprü, otoyol ve tünel ile şehir hastanelerine her yıl katlanarak artan milyarlarca liralık garanti ödemelerini konuşuyor. Bu projelerin, vergi mükellefine ve dolayısıyla bütçeye maliyeti, 2024’te 162 milyar 434 milyon lira, 2025’te 240 milyar 837 milyon lira ve 2026’da 270 milyar 281 milyon lira olacağı tahmin ediliyor. Gelecek üç yılda toplam 673 milyar 554 milyon lira… Dile kolay…
2023 ve önceki yıllarda ödenen yüklü tutardaki garantileri de unutmamak gerekiyor. Örneğin, özel sektörün işlettiği köprü ve otoyollara, bu yıl 53.6 milyar TL garanti ödenecek. 2024 yılında ödenecek tutar, yaklaşık 74 milyar TL.
12 AYDAN 6 AYA
Devlet, KÖİ modeliyle hayata geçirilen köprü ve otoyollara, 2018 yılına dek garanti ödemelerini yıllık yaptı.
Örneğin, 2017 yılı… Ocak ayı dolar kuru esas alınarak, garanti tutarları hesaplanıyor. Garantiler, izleyen yılın (2018 yılı) nisan ayında tek seferde işletmecilerin hesaplarına aktarılıyordu.
2018 yılının ağustos ayında dolar kuru bir anda fırladı. Köprü ve otoyol işletmecileri, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’ndan döviz kurundaki oynaklığa işaret ederek garanti kapsamında yapılacak ödemelerle ilgili değişiklik talep etti. Yılın ilk yarısı için yapılacak garanti ödemesinde ocak, ikinci yarısı için temmuz ayı dolar kurunun esas alınmasını gündeme getirdi. Bu talep “uygun” bulundu.
Önce, Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nün işletmecisi IC İçtaş’ın kontrolündeki ICA’ya ödemeler, 6 ayda bir yapılmaya başlandı. Uygulama, önce Osmangazi Köprüsü-İstanbul-İzmir Otoyolu’nu işleten Otoyol Yatırım AŞ’yi, ardından da tüm işletmecileri kapsayacak biçimde genişletildi.
3 AYA İNDİ
İşletmeciler, ekonomik krize bağlı olarak artan kur riski üzerine bir kez daha Ulaştırma Bakanlığı’na başvurdu. 6 aylık sürenin, 3 aya düşürülmesini istedi. Ulaştırma Bakanlığı, garanti ödemelerini (belli bir süre için) 3 aya çekti.
Karayolları Genel Müdürlüğü, halen Yavuz Sultan, Osmangazi-1915 Çanakkale köprüleri ve İstanbul-İzmir, Kuzey Marmara, Malkara-Çanakkale, Ankara-Niğde, Menemen-Aliağa-Çandarlı otoyollarına 3 ayda bir garanti ödüyor.
2024 YILI VE SONRASI
Ankara’da kulislerde, bugünlerde 3 aylık dönemlerle garanti ödemelerinin 2023 ve 2024 yıllarından sonra da devam etmesi için görüşmeler yapıldığı konuşuluyor.
KÖİ projelerini üstlenen işletmecilerin, 3 ayda bir ödemeden “memnun” oldukları, bunun devamını talep ettikleri ifade ediliyor.
Ankara’nın, bu konuda değerlendirmesinin sürdüğü, ekonomik dengeler ve döviz kuru hareketleri de dikkate alınarak işletmecilere yanıt verileceği belirtiliyor. Kararın, kısa süre içinde şekillenmesi bekleniyor.
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Meclis Plan ve Bütçe Komisyonu’nda “Biz, sermaye taraftarı değiliz” demişti. Sonucu hep birlikte göreceğiz…
